ندبه به معنای خواندن، گریه بر شخص مرده همراه با ذکر خوبی‌های او می‌باشد. این دعا مشتمل بر عقائد شیعه و تأسف بر غیبت مهدی است که از امام ششم شیعیان نقل گردیده و به خواندن آن در چهار عید:جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر توصیه شده‌است.

فضیلت دعای ندبه

دعای ندبه را امام صادق (علیه السلام) به شیعیان زمان خویش آموختند و امرفرمودندکه این دعا در اعیاد چهارگانه جمعه، فطر، غدیرو قربان خوانده شود. همچنین در زمان غیبت حضرت صاحب الزمان این دعا می‌تواند باعث تجدید عهد و میثاق با صاحب الزمان (عج) باشد.

این دعا بیان تاریخی ازحضور اولیای خدا بر روی زمین تا حضرت مهدی (عج) میباشد. صدرالاسلام همدانی در کتاب خود (تکالیف الآنام) در رابطه با فضیلت دعای ندبه گفته است: هرگاه در جایی با حضور قلب و اخلاص تمام و توجه به مضامین عالی آن خوانده شود نه تنهاعنایت و توجه امام زمان را به آن مکان جلب میکند بلکه باعث حضور حضرت در آنجا می‌گردد. بسیاری از اولیا با خواندن این دعا با حضرت مهدی) عج) ملاقات داشته اند. محدث نوری نقل میکند در کنار حرم عسکریین علیه السلام شخصی بود به نام آقا محمد به نقل از مادرش نوری در سرداب مشغول به خواندن دعای ندبه بود که حضرت مهدی (عج) در آنجا می‌آیند و با او ملاقات می‌کنند. یکی از دانشمندان اسلامی به نام حاج شیخ عباسعلی ادیب اصفهانی، کتابی به نام وظائف الشیعه در شرح دعای ندبه نوشته است. در مقدمه آن کتاب می‌فرماید: مرحوم محدث نوری که در فن رجال و حدیث استاد و اهل خبره است.

در کتاب تحیه الزائر می‌فرماید این دعا در سه کتاب نقل شده است: ۱- مصباح الزائر، علی بن طاووس ۲- مزار کبیر، شیخ محمد بن المشهدی ۳- مزار قدیم؛ و هر سه کتاب از شیخ ابوالفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره القنانی الکاتب نقل می‌کنند که این دعا از حضرت مهدی (عج) به ما رسیده است. ناقلین حدیث همه افراد معتبر و شایسته و اهل تقوا می‌باشند و بعد از این که شرح حال تک تک افراد را بررسی می‌نماید، در خاتمه می‌فرماید: این که سند این دعای شریف نسبت به دعا‌ها و زیارات مأثوره (یعنی وارده از معصومین) برابر بلکه بالاتر است. مضامین و عبارات لطیفه آن نیز بهترین شاهد است که از مطلع انوار ائمه اطهار صادر شده است. علاوه بر این که دانشمندان اسلامی در سند مستحبات دقت زیاد لازم نمی‌دانند و گفته اند خواندن این دعا در چهار عید مستحب است: جمعه، عید قربان، عید غدیر، عید فطر و این دعا به منزله زیارت حضرت مهدی (عج) است، ولی در آن اشاراتی به بعضی از عقائد دینی شیعه و وظایف مذهبی (مانند شرط امامت و نبوت و امثال ذلک) شده است؛ بنابراین می‌توان گفت این دعا از زمان غیبت کبرا در بین شیعه مطرح شده، ولی در این ۵۰ سال مخصوصا سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه شیعه واقع شده است.

سند دعا

دعای ندبه را عده‌ای از علما و محدثین نقل کرده‌اند و برخی تا ۱۵ سند برای آن بر شمرده‌اند. از آن جمله:

ابو جعفر محمد بن حسین بن سفیان بزوفری. او معاصر شیخ نجاشی و از اعلام قرن پنجم بوده، این دعا را نقل کرده‌است.

ابوالفرج محمد بن علی بن یعقوب بن اسحاق بن ابی قره قنائی. او در کتاب «الدعاء» نقل کرده‌است. او که از مشایخ شیخ مفید؛ به حساب می‌آید مورد تأیید خاص او قرار گرفته‌است.

محمد بن جعفر بن علی بن جعفر مشهدی حائری. در کتاب مزار کبیر (مزار ابن مشهدی) از محمد بن ابیقره نقل کرده وآن را به امام مهدی نسبت داده‌است.

سید بن طاووس. او در کتاب مصباح الزائر و اقبال الاعمال به نقل از کتاب محمّد بن حسین بن سفیان بزوفری نقل کرده وآن را به امام زمان نسبت داده‌است.

علامه مجلسی. دعای ندبه را در کتاب بحارالانوار به نقل از مصباح الزائر سید بن طاووس و در کتاب تحفة الزائر و در کتاب زاد المعاد نیز دعای ندبه را نقل کرده و در سرآغاز می‌گوید: و، اما دعای ندبه که مشتمل است بر عقاید حقه و تاسف بر غیبت حضرت قائم، علیه السلام، به سند معتبر از حضرت امام جعفر صادق، علیه السلام، منقول است، که سنت است این دعای ندبه را در چهار عید بخواند، یعنی: جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر.

محدث نوری. محدث میرزا حسین نوری، در کتاب تحیة الزائر دعای ندبه را به نقل از مزار کبیر، مزار قدیم، و مصباح الزائر سید بن طاووس روایت کرده‌است؛ و بسیاری دیگر از بزرگان شیعه این دعا را نقل کرده‌اند.